महिनावारीमा पूजा निषेध: सामाजिक विश्वास कि अन्धविश्वास?

महिनावारीमा पूजा निषेध: सामाजिक विश्वास कि अन्धविश्वास?

नेपाल, भारत लगायतका हिन्दु समाजमा महिनावारी भएको समयमा महिलाले पूजा, मन्दिर प्रवेश, र धार्मिक कामहरू गर्न नहुने भनिन्छ। यही कारणले गर्दा धेरै महिलाहरूले महिनावारी हुँदा कपडा लुकाउने, टाढा बस्ने, र आफूमाथि लाज महसुस गर्ने गर्छन्।

तर यो कुराको वैज्ञानिक आधार के हो? धार्मिक शास्त्रमा के भनिएको छ? अनि यो व्यवहार आजको समयमा उचित हो कि होइन?

१. परम्परागत विश्वास के हो?

पुराना पुस्ताले सिकाउँदै आएका छन् — महिनावारीको बेला महिला "अशुद्ध" हुन्छिन्, त्यसैले भगवानको सामुन्ने जानु हुँदैन। यस अवधिमा:

• पूजा गर्न रोक लगाइन्छ
• रसोईमा जान मनाही गरिन्छ
• तन्ना, लुगा छुट्टै प्रयोग गरिन्छ
• मन्दिर प्रवेश निषेध गरिन्छ

२. यस्तो नियम किन बनाइयो?

यो नियमको मूल कारण धार्मिक कम, सामाजिक र स्वास्थ्यजन्य बढी हो। पुराना समयमा:

• महिनावारी हुँदा महिलालाई ढुक्कसँग आराम दिन आवश्यक हुन्थ्यो
• साफ-सफाइको कमी थियो, त्यसैले संक्रमणको डर हुन्थ्यो
• कष्टकर परिस्थिति हुन्थ्यो, आराम दिने उद्देश्यले छुट राखियो

३. धार्मिक शास्त्र के भन्छन्?

धेरै हिन्दु ग्रन्थहरू (जस्तै मनुस्मृति, गरुड पुराण) मा महिनावारीलाई "अशुद्धता" को रूपमा चित्रण गरिएको छ। तर कतिपय विद्वान्हरूको अनुसार:

• शास्त्रमा स्पष्ट रूपमा महिला अपवित्र हुन्छिन भनेर होइन, विश्राम दिनुपर्छ भन्ने भावनाबाट यस्तो व्यवस्था गरिएको हो
• अशुद्धता भन्ने कुरा सांकेतिक हो — मानसिक र शारीरिक आरामको सन्दर्भमा

४. वैज्ञानिक दृष्टिकोण के भन्छ?

वैज्ञानिक रूपमा महिनावारी एउटा प्राकृतिक जैविक प्रक्रिया हो। यसमा केही पनि अपवित्र हुँदैन।

• शरीरबाट अनावश्यक टिश्युहरू निस्किन्छन् — यो स्वाभाविक प्रक्रिया हो
• महिनावारी समयमा महिलाको शरीर कमजोर हुन सक्छ, जसले आरामको आवश्यकता जनाउँछ
• यौटा विशेष गन्ध र संक्रमणको खतरा हुन सक्छ — यसैले प्राचीन समाजले आइसोलेसन उपाय अपनायो

५. किन लुकाइन्छ महिनावारी? कपडा किन लुकाइन्छ?

महिनावारी एक सामाजिक ट्याबू जस्तो बनाइएको छ। लाज, डर र आत्मग्लानीको कारणले:

• छोरीहरूले आमासँग पनि कुरा गर्न डराउँछन्
• कपडा धुने र सुकाउने बेलामा लुकाइन्छ
• शिक्षा र चेतनाको कमीले यो विषय अझै गोप्य राखिएको छ

६. आधुनिक सोच: अबको पुस्ता के सोच्नुपर्छ?

अबको पुस्ताले यस्ता सामाजिक व्यवहारलाई वैज्ञानिक सोच र तार्किक दृष्टिकोणबाट हेर्नुपर्ने आवश्यकता छ:

• महिनावारी कुनै अपराध होइन
• महिलाहरूलाई यो समयमा पूजा गर्न, मन्दिर जान नदिनु असमान व्यवहार हो
• शरीर थकित भए विश्राम गर्नु उत्तम — पूजा निषेध गर्नु होइन

७. केही देशहरूमा भएका सुधार प्रयास

भारत, नेपालमा धेरै सामाजिक अभियानहरू चलेका छन्:

• Happy To Bleed जस्ता क्याम्पेनले चाप हटाउने प्रयास गरेका छन्
• विद्यालयहरूमा Menstrual Hygiene Program हरू सुरु भएका छन्
• केही मन्दिरहरू महिलालाई महिनावारीमा स्वागत गर्न थालेका छन्

८. अभिभावकको भूमिका

छोरीलाई शिक्षा दिने काम आमाबुबाको हो। महिनावारीको समयमा:

• उनलाई डर होइन, जानकारी दिनुपर्छ
• माया र समझदारी देखाउनु पर्छ
• नलजाउने संस्कार दिनुपर्छ

९. निष्कर्ष: पूजा गर्नु हुँदैन भन्ने भनाइ यथार्थ होइन

महिनावारी प्राकृतिक प्रक्रिया हो। यसलाई अशुद्ध भन्ने कुरा अन्धविश्वास हो। धार्मिक कार्यहरूमा भाग लिनबाट रोक्नु, कपडा लुकाउनु, आत्मग्लानीमा पार्नु गलत हो।

समाजले सोच परिवर्तन गर्नुपर्छ — लाज होइन, गर्व गर्ने कुरा हो!

---

👉 पढ्नुस्, बुझ्नुस्, र अरूलाई पनि बुझाउनुहोस्!

महिनावारीको समय होस् या अन्य, महिला हरेक दिन पूजा गर्न योग्य छिन्।