१६ करोड वर्षपछि फेला पर्यो हराएको टेक्टोनिक प्लेट ‘पोन्टस’(Pontas) l
जापानदेखि न्युजिल्याण्डसम्म फैलिएको भूगर्भीय क्षेत्रमा वैज्ञानिकहरूले फेला पारे हराएको ठानिएको विशाल टेक्टोनिक प्लेट
समुद्रको गहिराइमा लुकेको भूगर्भीय रहस्य
समुद्रको सतह मुनि, जहाँ पुराना पर्वत श्रृंखलाहरू उभिएका छन् र समुद्री भू-आवरण लुकेको छ, त्यहाँ वैज्ञानिकहरूले एउटा हराइसकेको टेक्टोनिक प्लेट पत्ता लगाएका छन्। यो क्षेत्र जापानदेखि न्युजिल्याण्डसम्म फैलिएको, पृथ्वीको सबैभन्दा जटिल टेक्टोनिक क्षेत्रहरूमध्ये एक हो।
यो भूगर्भीय प्लेटको नाम ‘पोन्टस’ हो, जुन करिब १६ करोड वर्षअघि पश्चिमी प्रशान्त महासागरको ठूलो भाग ओगटेको थियो।
टुक्रिएर हराएको प्लेट फेला पार्ने अभियान
यस प्लेटको पहिचान गर्न वर्षौँसम्म वैज्ञानिकहरूले भूगर्भीय सर्वेक्षण, कम्प्युटर मोडेल र सिस्मिक डाटाको उपयोग गरे। सुरुमा पृथ्वीको गर्भभित्र सिस्मिक तरंगहरू असामान्य रूपमा गइरहेका थिए। यसैले वैज्ञानिकहरूलाई शंका लाग्यो कि गहिराइमा कुनै पुरानो प्लेट अझै बाँकी हुनसक्छ।
करिब ११ वर्षअघि, वैज्ञानिकहरूले एउटा ठूलो प्लेट सबडक्शन (अर्को प्लेटको मुनि पस्ने प्रक्रिया) भई गहिरोमा गुम भएको हुनसक्ने अनुमान गरेका थिए। तर, हालै मात्र युरेच विश्वविद्यालयकी वैज्ञानिक सुझाना भान डे लागेमा र उनकी टोलीले त्यस अनुमानलाई पुष्टि गरे।
बोर्नियोमा भेटियो प्रमाणको टुक्रा
यस अनुसन्धानमा फिलिपिन्स, जापान, बोर्नियो, न्युजिल्याण्डलगायत प्रशान्त क्षेत्रका विभिन्न भू-भागको अध्ययन गरियो। विशेष गरेर उत्तरी बोर्नियोमा गरिएको फिल्डवर्कले यस अनुसन्धानलाई निर्णायक बनायो।
डाक्टर सुझानाको भनाइमा, “हामीले जुन चट्टानहरू पत्ता लगायौं, ती अनुमानभन्दा धेरै उत्तरतिर उत्पत्ति भएका थिए। यसले देखायो कि ती टुक्राहरू वास्तवमा अज्ञात प्लेट ‘पोन्टस’का अवशेष हुन्।”
१५ करोड वर्ष पुरानो टेक्टोनिक प्रणाली
पोन्टस प्लेटको इतिहास करिब १६० मिलियन (१६ करोड) वर्ष पुरानो छ। यो प्लेट पन्थालासा र टेथिस नामक दुई प्राचीन महासागरीय क्षेत्रको सन्धि क्षेत्रमा रहेको थियो। त्यहाँका टेक्टोनिक गतिविधिहरू अत्यन्त जटिल थिए, जसले प्लेटलाई बनायो, भत्कायो र फेरि गहिराइमा हरायो।
वैज्ञानिकहरूको अनुसार, पोन्टस प्लेटले जापानदेखि न्युजिल्याण्डसम्म एउटा ठूलो टेक्टोनिक प्रणाली बनाएको थियो, जुन १५ करोड वर्षसम्म स्थायी रह्यो।
पोन्टस: हराएको विशाल प्लेट
पोन्टस प्लेटको आकार करिब १५ मिलियन वर्गमाइल थियो, जुन आजको प्रशान्त महासागरको एक चौथाइ बराबर पर्छ। करोडौँ वर्षसम्म यो प्लेट सबडक्शन प्रक्रियाबाट पृथ्वीको गर्भमा बिलिन हुँदै गयो।
यद्यपि, यसको केही भागहरू अहिले पनि फिलिपिन्स, दक्षिण चीन सागर, र बोर्नियोमा चट्टानको रूपमा देख्न सकिन्छ। यी भू-भागहरू अहिले पनि पृथ्वीको भूगर्भीय विकास बुझ्न सहयोगी प्रमाणहरू हुन्।
नयाँ टेक्टोनिक सिद्धान्तको सुरुवात
पोन्टसको पुनः खोजले परम्परागत टेक्टोनिक सिद्धान्तहरूमा पुनर्विचार गर्नुपर्ने देखाएको छ। वैज्ञानिकहरूका अनुसार, एउटा क्षेत्रको प्लेट गतिले विश्वको अर्को छेउसम्म असर पार्न सक्छ। यसले प्रशान्त र अस्ट्रेलिया प्लेटबीचको गतिशीलतालाई पनि प्रभावित पारेको देखिन्छ।
यस अनुसन्धानको विशेष पक्ष भनेको पृथ्वीको गर्भमा प्लेटहरू कसरी एक–अर्कालाई तानेर हल्लाउने गर्छन् भन्ने बुझाइ हो – जसलाई ‘स्लाब ड्र्यागिंग (slab dragging)’ भनिन्छ।
पृथ्वीको इतिहासको पुनःलेखन
सुझाना भान डे लागेमातले नेतृत्व गरेको यो अनुसन्धान Gondwana Research नामक अन्तर्राष्ट्रिय जर्नलमा प्रकाशित भएको छ। यो अनुसन्धानले भूगर्भीय इतिहासको ठोस प्रमाणहरू प्रस्तुत गर्दै छ, जसले टेक्टोनिक प्लेटहरूको उत्पत्ति, विनाश, जलवायुमा प्रभाव, र भूगोलीय वितरणमा नयाँ दृष्टिकोण दिन्छ।
उक्त अध्ययनले देखाएको छ कि फिलिपिन्सजस्ता क्षेत्रहरू, जहाँ पुराना चट्टानहरू अझै सतहमा छन्, भूगर्भीय इतिहास बुझ्न अमूल्य स्रोत हुन्।
निष्कर्ष
पोन्टस प्लेटको पुनः खोजले पृथ्वीको भूगर्भीय रहस्यहरू उजागर गरेको छ। यो न केवल वैज्ञानिक उत्सुकता पूरा गर्ने खोज हो, तर पृथ्वीको भूगोल, सम्पदाहरूको वितरण, जलवायु परिवर्तन जस्ता थुप्रै विषय बुझ्न सहायक हुनेछ।
📌 मुख्य बुँदाहरू:
- पोन्टस प्लेट करिब १६० मिलियन वर्ष पुरानो हो।
- यसको आकार आजको प्रशान्त महासागरको २५% जति थियो।
- प्लेट फिलिपिन्स, जापान, बोर्नियो हुँदै न्युजिल्याण्डसम्म फैलिएको थियो।
- यसले पुराना टेक्टोनिक मोडेलहरूमा नयाँ दृष्टिकोण थपेको छ।
📢 Meta Description (SEO को लागि):
१६ करोड वर्षअगाडि हराएको पोन्टस टेक्टोनिक प्लेट पुनः फेला, जसले जापानदेखि न्युजिल्याण्डसम्म फैलिएको टेक्टोनिक प्रणालीलाई उजागर गरेको छ। यो खोजले भूगर्भ विज्ञानको इतिहास पुनःलेख्नेछ।
📣 Facebook Caption (Post को लागि):
🌍 १६ करोड वर्षपछि फेला पर्यो हराएको पोन्टस टेक्टोनिक प्लेट!
जापानदेखि न्युजिल्याण्डसम्म फैलिएको यो प्लेटले पृथ्वीको भूगर्भीय इतिहासमा नयाँ अध्याय थपेको छ।
📚 जान्नुस् कसरी भयो यसको पुनः खोज 👉
#PontusPlate #GeologyNews #EarthHistory #PlateTectonics #ScienceNepal #भूगर्भविज्ञान
यदि तपाईं चाहनुहुन्छ भने, म यस लेखका लागि आकर्षक इमेजहरू पनि तयार पार्न सक्छु। चाहनुहुन्छ?
Comments
Post a Comment