💊 "औषधि क्रस गर्दा(Crusing tablet) किन बन्छ विष?" – तपाईंले कहिल्यै थाहा नपाएको सत्य

हामी मध्ये धेरैले ट्याबलेट निल्न गाह्रो हुँदा, छिटो असर चाहिँदा वा बच्चालाई खान सजिलो बनाउनकै लागि औषधि क्रस गरेर खाने गर्छौं। तर के तपाईंलाई थाहा छ – सबै औषधि क्रस गर्न मिल्दैन? केही औषधि त क्रस गर्दा सीधै "विष" बन्न सक्छन्।

औषधि वैज्ञानिकहरूको अनुसार, खासगरी Controlled-release (CR), Extended-release (ER), Sustained-release (SR), Enteric-coated (EC), Film-coated जस्ता ट्याबलेटहरूलाई क्रस गर्नाले शरीरमा विषाक्त असर पुर्‍याउन सक्छ।

यो लेखमा हामीले विस्तारमा बुझ्नेछौं – किन औषधि क्रस गर्नु खतरनाक हुन्छ, कुन औषधि क्रस गर्न हुँदैन, कुन अवस्थामा क्रस गर्न सकिन्छ, र यसबाट बच्न के गर्नुपर्छ।

📌 औषधि क्रस गर्दा समस्या किन हुन्छ?

औषधि बनाउँदा त्यसलाई शरीरमा सही समयमा, सही स्थानमा र सही मात्रामा असर होस् भनेर विशेष प्रविधि प्रयोग गरिन्छ। जब हामीले ट्याबलेटलाई क्रस गर्छौं, त्यस प्रविधि बिग्रन्छ र शरीरमा औषधि "असुरक्षित" तरिकाले काम गर्न थाल्छ।

🔴 मुख्य समस्या:

एकैपटक बढी डोज पर्न सक्छ
- Sustained-release वा Extended-release ट्याबलेट बिस्तारै १२–२४ घण्टासम्म असर गर्ने उद्देश्यले बनाइन्छ। तर क्रस गरेपछि पूरा मात्रा शरीरमा एकैपटक पुग्छ।
- यसले रक्तचाप अचानक घटाउने, मुटु रोक्ने, श्वास फेर्न गाह्रो हुने, वा झट्का (seizure) ल्याउनेसम्म खतरा हुन्छ।
आमाशयमा क्षति
- Enteric-coated ट्याबलेट आमाशयमा नघुलियोस् भनेर विशेष लेयरले ढाकिएको हुन्छ। यो क्रस गरेपछि सीधै पेटमा पचिन्छ र पेटको भित्तामा घाउ, अल्सर वा रक्तस्राव निम्त्याउँछ।
औषधिको असर नै हराउन सक्छ
- केही औषधि केवल आन्द्रामा मात्र पच्नुपर्ने हुन्छ। क्रस गर्दा पेटमै पचेर असर नआउन सक्छ।
तितो स्वाद र गन्ध
- धेरै ट्याबलेटलाई बाहिरी लेयरले मात्र स्वाद लुकाइएको हुन्छ। क्रस गरेपछि तितो स्वाद र गन्धले खानै गाह्रो हुन्छ।

📌 कुन प्रकारका औषधि कहिल्यै क्रस गर्न हुँदैन?

1. Extended Release (ER) / Sustained Release (SR) / Controlled Release (CR)

यी ट्याबलेटहरू बिस्तारै र लामो समयसम्म असर गर्न बनाइएका हुन्छन्।
क्रस गरेपछि डोज एकैपटक शरीरमा पुग्छ → ओभरडोज, विषाक्त असर।

👉 उदाहरण:

Metformin SR (मधुमेहको औषधि)
Propranolol SR (ब्लड प्रेशर)
Tramadol SR (पीडा नियन्त्रण)

2. Enteric-coated (EC) Tablets

पेटमा नभई आन्द्रामा मात्र पच्नुपर्ने औषधि।
क्रस गरेपछि पेटमा नै पचेर ग्यास्ट्रिक अल्सर, पेट दुखाइ, रक्तस्राव हुन सक्छ।

👉 उदाहरण:

Aspirin EC
Omeprazole EC
Diclofenac EC

3. Film-coated Tablets

यीमा बाहिरी पर्त स्वाद लुकाउन, सजिलो बनाउन वा औषधि स्थिर राख्न प्रयोग गरिएको हुन्छ।
क्रस गरेपछि औषधि नोक्सान हुन सक्छ।

4. Hazardous Drugs (क्यान्सर, हर्मोन, इम्युनोसप्रेसन औषधि)

यी औषधि क्रस गर्दा धुलो बनेर हावामा फैलिन्छ।
रोगी वा हेरचाह गर्ने व्यक्तिको छालामा पर्न सक्छ, सास फेरेर भित्र जान सक्छ।

👉 उदाहरण:

Chemotherapy औषधिहरू
Hormonal tablets (जस्तै: Finasteride, Tamoxifen)

📌 कुन औषधि क्रस गर्न पाइन्छ?

👉 सबै औषधि खतरनाक होइनन्। सामान्य Plain tablets वा Uncoated tablets धेरैजसो अवस्थामा क्रस गर्न सकिन्छ।

उदाहरण:

Paracetamol (यदि कोटेड नभएको सामान्य ट्याबलेट हो भने)
Vitamin C tablets (साधारण स्वरूप)
Iron tablets (साधारण)

तर, यद्यपि यी पनि चिकित्सक वा फार्मासिस्टसँग सल्लाह गरेर मात्र क्रस गर्नुपर्छ।

📌 बच्चा वा वृद्धलाई ट्याबलेट निल्न गाह्रो भएमा के गर्ने?

Liquid Formulation (Syrup) खोज्ने।
Dispersible tablets प्रयोग गर्ने।
Mouth-dissolving tablets (ODT) प्रयोग गर्ने।
चिकित्सकसँग वैकल्पिक डोज फर्म (capsule → syrup, tablet → injection) को बारेमा सोध्ने।

📌 औषधि क्रस गर्दा हुने खतरनाक परिणामहरू

रक्तचाप अचानक घट्ने वा बढ्ने
मुटुको धड्कन असामान्य हुने
पेटमा अल्सर वा रक्तस्राव हुने
मिर्गौला/कलेजोमा बढी भार पर्ने
झट्का (seizure) आउने
अत्यधिक निद्रा वा कोमा पुग्ने

👉 यस्ता अवस्था प्राणघातक हुन सक्छन्।

📌 रोगीहरूले ध्यान दिनुपर्ने सावधानी

✔ ट्याबलेट निल्न गाह्रो भयो भनेर आफैंले क्रस नगर्नुहोस्।
✔ प्याकेट वा लेबलमा “Do not crush” वा “SR/ER/EC” लेखिएको भए कहिल्यै क्रस नगर्नुहोस्।
✔ औषधि दिने अघि सधैं चिकित्सक वा फार्मासिस्टसँग सल्लाह लिनुहोस्।
✔ यदि क्रस नगरी निल्नै नसक्ने भए → वैकल्पिक औषधि खोज्ने।

📌 चिकित्सक र फार्मासिस्टको सल्लाह किन महत्त्वपूर्ण?

औषधि विशेषज्ञहरूले मात्र कुन औषधि क्रस गर्न मिल्छ वा मिल्दैन भनेर निश्चित भन्न सक्छन्।
स्वास्थ्य सुरक्षाका लागि:

सही औषधि
सही डोज
सही तरिका
अनिवार्य छ।

📌 निष्कर्ष

औषधि हाम्रो स्वास्थ्यलाई बचाउने साथी हो, तर गलत प्रयोग गर्दा यही औषधि विष पनि बन्न सक्छ। खासगरी Extended-release, Sustained-release, Enteric-coated, Film-coated, वा Hazardous drugs लाई क्रस गर्नाले प्राणघातक असर ल्याउन सक्छ।

👉 त्यसैले: