फर्सी (Pumpkin) हामी सबैलाई चिनेको सब्जी हो। यसको तरकारी, सुप, मिठाई आदिमा प्रयोग गरिन्छ, तर धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ कि यसको बिउ (Pumpkin Seeds) स्वास्थ्यका लागि यति लाभदायी हुन्छ कि यसलाई ‘Superfood’ भनिन्छ। फर्सीका बिउ साना देखिए पनि यसमा पाइने पोषण तत्व र औषधीय गुण यति शक्तिशाली हुन्छन् कि नियमित सेवन गर्न सके जीवनशैली नै सुधारिन्छ।
यस लेखमा हामी फर्सीका बिउका सबै मुख्य फाइदाहरूलाई विस्तारमा बुझ्नेछौं — कोलेस्ट्रोल घटाउनेदेखि लिएर मांसपेशी बलियो बनाउने, मस्तिष्कलाई आराम दिने र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउनेसम्म।
१) खराब कोलेस्ट्रोल घटाउने (Help lower bad cholesterol)
आजको जीवनशैलीमा जंक फूड, धेरै तेल, रगतमा बोसो बढाउने खाना धेरै खाने बानीका कारण ‘Bad Cholesterol’ अर्थात् LDL बढ्दै गएको छ। यसको असरले मुटुका धमनीहरूमा बोसो जम्न थाल्छ र पछि हृदयघात वा स्ट्रोकको खतरा बढ्छ।
फर्सीका बिउमा फाइटोस्टेरोल (Phytosterols) नामक प्राकृतिक तत्व हुन्छ जुन शरीरमा खराब कोलेस्ट्रोललाई घटाउँछ। यसमा हुने ओमेगा–३ फ्याट्टी एसिड र असं saturated फ्याटहरूले धमनीलाई सफा राख्छन्।
नियमित रूपमा बिहान बेलुकी करिब १–२ चम्चा भिजाएको फर्सीको बिउ खानाले रगतको कोलेस्ट्रोल लेभल सन्तुलनमा रहन्छ र मुटु स्वस्थ रहन्छ।
२) मुटु रोगको खतरा घटाउने (Reduce the risk of cardiovascular disease)
मुटु हाम्रो शरीरको इन्जिन हो। यदि मुटुमा समस्या आयो भने पुरै शरीरलाई असर पर्छ। फर्सीका बिउमा पाइने म्याग्नेसियम र जिंक मुटुको धड्कनलाई नियमित राख्न र रगतको दबाबलाई सामान्य राख्न महत्वपूर्ण हुन्छ।
यसबाहेक यसमा हुने एन्टिअक्सिडेन्टहरूले शरीरमा हुने सुजन (inflammation) लाई घटाउँछन्, जसले मुटुका धमनीहरूलाई सुरक्षित राख्छ।
त्यसैले, डाक्टरहरूले मुटु रोगको जोखिम भएका बिरामीलाई फर्सीको बिउ खान सिफारिस गर्ने गरेका छन्।
३) ब्लाडर र प्रोस्टेट स्वास्थ्यमा सुधार (Improve bladder and prostate health)
विशेषगरी पुरुषहरूको लागि फर्सीका बिउ निकै लाभदायी हुन्छ। उमेर बढ्दै जाँदा प्रोस्टेट ग्रन्थि (Prostate Gland) ठूलो हुने समस्या (Benign Prostatic Hyperplasia – BPH) आउँछ जसले बारम्बार पिसाब लाग्ने, राति धेरै पटक बिउँझनुपर्ने, थकान महसुस हुने जस्ता समस्या ल्याउँछ।
फर्सीका बिउमा पाइने जिंक र अन्य खनिज तत्वहरूले प्रोस्टेट ग्रन्थिको आकारलाई सामान्य राख्न मद्दत गर्छ र ब्लाडरको कार्यक्षमता सुधार गर्छ।
महिलाहरूमा पनि यो मूत्राशयलाई स्वस्थ राख्न र संक्रमणको जोखिम घटाउन सहयोगी हुन्छ।
४) हड्डीलाई बलियो बनाउने र अस्थिक्षय रोग रोक्ने (Help reduce the risk of osteoporosis)
अस्थिक्षय (Osteoporosis) समस्या विशेषगरी महिलामा बढी देखिन्छ। यसले हड्डी कमजोर बनाउँछ र सानो चोटपटकमै हड्डी भाँचिन सक्छ।
फर्सीका बिउमा पाइने म्याग्नेसियम, जिंक, फस्फोरस र क्याल्सियम हड्डीलाई बलियो बनाउनका लागि आवश्यक खनिज हुन्।
नियमित रूपमा सेवन गर्नाले हड्डीको घनत्व (Bone Density) सुधार हुन्छ र उमेर ढल्कँदै गर्दा हड्डी कमजोर हुने जोखिम घट्छ।
५) राम्रो निद्रा र रिल्याक्सेसन (Promote better sleep and relaxation)
आजको व्यस्त जीवनमा धेरै मानिसलाई राम्रोसँग निद्रा लाग्दैन, सुत्दा पनि बीचमा बिउँझिने वा तनावको कारण मस्तिष्क नअर्किने समस्या हुन्छ।
फर्सीका बिउमा पाइने ट्रिप्टोफ्यान (Tryptophan) नामक एमिनो एसिडले शरीरमा सेरोटोनिन र मेलाटोनिनको उत्पादन बढाउँछ। यी हर्मोनहरूले दिमागलाई शान्त पार्छन् र राम्रो निद्रामा मद्दत गर्छन्।
सुत्नुअघि हल्का गुनगुना दूधसँग फर्सीको पाउडर मिसाएर खाँदा गहिरो र आरामदायी निद्रा लाग्छ।
६) पाचन प्रणालीलाई स्वस्थ बनाउने (Promotes healthy digestion)
फर्सीका बिउमा प्रशस्त फाइबर हुन्छ जसले आन्द्रालाई सफा राख्छ। फाइबरले पाचन प्रक्रिया राम्रो बनाउँछ र कब्जियत रोक्छ।
नियमित रूपमा सेवन गर्नाले पेट फुल्ने, ग्यास, एसिडिटी जस्ता समस्या घट्छन् र पाचन प्रणाली सक्रिय हुन्छ।
७) मुड नियमन र मानसिक स्वास्थ्य (Support mood regulation)
मानिसको मुड (Mood) दैनिक जीवनमा ठूलो कुरा हो। मुड खराब हुँदा रिस, तनाव र डिप्रेसन बढ्छ।
फर्सीका बिउमा पाइने ओमेगा–३ फ्याट्टी एसिड र म्याग्नेसियम मानसिक स्वास्थ्यका लागि प्राकृतिक ‘Mood Booster’ हुन्।
यसमा पाइने जिंकले दिमागमा न्युरोट्रान्समिटर सन्तुलन मिलाएर तनाव घटाउँछ र खुसी महसुस गराउँछ।
८) एन्टिअक्सिडेन्ट र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता (Boost immunity)
फर्सीका बिउ एन्टिअक्सिडेन्टको राम्रो स्रोत हो जसले शरीरमा बन्ने ‘Free Radicals’लाई हटाउँछ।
यसले छालामा चमक ल्याउँछ, उमेर ढल्किँदा आउने रिंकल्स ढिलो गराउँछ र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ।
९) महिलाको हार्मोन सन्तुलनमा मद्दत (Support women’s health)
फर्सीका बिउ विशेषगरी महिलाका लागि लाभदायी छ। यसमा पाइने तत्वहरूले PMS (Premenstrual Syndrome) का लक्षण घटाउँछन्।
जस्तै पेट दुखाइ, मूड स्विङ, शरीर थकान, यी सबैमा राहत मिल्छ।
फर्सीको बिउ कसरी खाने?
१. भिजाएर – राति भिजाएर बिहान खान सकिन्छ।
२. भुटेर – हल्का नुन हालेर ड्राइ रोस्ट गरेर स्न्याकको रूपमा खान सकिन्छ।
३. पाउडर बनाएर – सलाद, सुप, स्मूदीमा मिसाएर खान सकिन्छ।
४. बेकरी आइटममा – ब्रेड, कुकी वा केकमा टपिङको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।
नियमित सेवनका टिप्स
- दैनिक करिब ३० ग्राम (२ चम्चा) खान उपयुक्त हुन्छ।
- धेरै खाँदा क्यालोरी बढ्न सक्छ, त्यसैले सीमित मात्रामा खानु राम्रो।
- यदि तपाईंलाई बिउमा एलर्जी छ भने डाक्टरको सल्लाह लिनुहोस्।
निष्कर्ष
फर्सीका बिउ केवल स्न्याक मात्र होइन, यो शरीरका लागि प्राकृतिक औषधि हो। यसले मुटु, हड्डी, पाचन, मानसिक स्वास्थ्य, निद्रा र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता सबैलाई बलियो बनाउँछ।
नियमित रूपमा आफ्नो खानामा यसलाई समावेश गर्न सके जीवनभरि स्वस्थ र ऊर्जावान रहन सकिन्छ।
.jpg)
.png)
