आजको युगमा पेटको क्यान्सर (Stomach Cancer) विश्वभरि तीव्र गतिमा बढ्दै गएको घातक रोगमध्ये एक हो। खराब खानपान, धुम्रपान, मदिरा सेवन, प्रोसेस्ड फुड्स, अत्यधिक नुनिलो खाना, र अनियमित जीवनशैली यसको मुख्य कारण मानिन्छ। तर, विगत केही वर्षमा विभिन्न अनुसन्धानहरूले देखाएको छ कि शाकाहारी आहार (Vegetarian Diet) वा वनस्पति आधारित भोजन (Plant-Based Diet) अपनाउने व्यक्तिहरूमा पेटको क्यान्सर हुने सम्भावना ४५% सम्म कम हुन्छ।
यस लेखमा हामी शाकाहारी आहारले कसरी पेटको क्यान्सरबाट बचाउँछ भन्ने वैज्ञानिक कारण, यसको लाभ, अपनाउने तरिका, साथै जनजीवनमा यसको महत्वबारे विस्तृत जानकारी दिनेछौं।
पेटको क्यान्सर के हो?
पेटको क्यान्सर भन्नाले पेटको भित्री भागको कोष (cells) मा असामान्य वृद्धि भई ट्युमर बन्ने अवस्था हो।
- यो प्रायः Helicobacter pylori नामक ब्याक्टेरियाको संक्रमण,
- बढी नुनिलो, धुवाँमा पकाइएका र प्रोसेस्ड मासु खाने बानी,
- रक्सी सेवन, धुम्रपान,
- आनुवंशिक कारण
आदि कारणले हुन्छ।
पेटको क्यान्सर ढिलो निदान भए जीवन खतरनाक हुन्छ। त्यसैले पूर्वनिवारण (Prevention) नै सबभन्दा उत्तम उपाय हो, र यहीँ शाकाहारी आहारले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
किन शाकाहारी आहारले पेटको क्यान्सरको जोखिम घटाउँछ?
१. फाइबर (Fiber) को उच्च मात्रा
शाकाहारी आहारमा फलफूल, तरकारी, दलहन, अन्न, बीउ तथा नट्स प्रशस्त हुन्छन्। यी सबैमा फाइबर धेरै हुन्छ जसले पाचन प्रणालीलाई स्वस्थ राख्छ।
- फाइबरले विषाक्त पदार्थ बाहिर निकाल्न मद्दत गर्छ।
- पेटको भित्तामा क्यान्सर उत्पन्न गर्ने कोशिकाको वृद्धि रोक्छ।
२. एन्टिअक्सिडेन्ट (Antioxidants) को उपस्थिति
वनस्पति आधारित खानामा भिटामिन A, C, E, क्यारेनटिनोइड, फ्लाभोनोइड जस्ता एन्टिअक्सिडेन्ट पाइन्छ।
- यीले शरीरमा हुने Free Radicals (हानिकारक अणु) लाई नियन्त्रण गर्छन्।
- फ्री र्याडिकल नै क्यान्सरको प्रमुख कारण हो।
३. कम नुन र प्रोसेस्ड मासुबाट दूरी
गैर-शाकाहारी खानामा प्रायः Red Meat (गाई, भैँसी, बाख्राको मासु), Processed Meat (ससेज, ह्याम, सलामी) बढी हुन्छ।
- यीमा nitrate compounds हुन्छन् जसले पेटमा कार्सिनोजेन (क्यान्सर कारक तत्व) बनाउँछ।
- तर शाकाहारीले यस्तो खानाबाट दूरी राख्ने भएकाले पेट क्यान्सरको सम्भावना घट्छ।
४. भिटामिन र मिनरलको संतुलित आपूर्ति
शाकाहारी भोजनमा पाइने भिटामिन C, फोलेट, जिंक, म्याग्नेसियम, पोटासियम आदिले पेटमा हुने कोषहरूलाई स्वस्थ राख्छ।
५. स्वस्थ तौल नियन्त्रण
मोटोपन वा मोटापा पेटको क्यान्सरको अर्को प्रमुख कारण हो।
- शाकाहारी आहारमा कम बोसो र बढी फाइबर हुने भएकाले तौल नियन्त्रण हुन्छ।
वैज्ञानिक अध्ययनहरूले के भन्छन्?
- युरोप र एशियामा गरिएको १५ भन्दा बढी अध्ययनहरूले देखाएका छन् कि Vegetarian Diet अपनाउनेहरूमा Gastric Cancer (पेटको क्यान्सर) हुने सम्भावना ४०–४५% सम्म कम हुन्छ।
- अमेरिकी क्यान्सर इन्स्टिच्युटले दिएको रिपोर्टअनुसार प्रोसेस्ड मासु ५० ग्राम दैनिक सेवन गर्ने व्यक्तिमा पेटको क्यान्सर हुने जोखिम १८% बढ्छ।
- तर शाकाहारीहरूले अधिक फलफूल र तरकारी खाने भएकाले उनीहरूको शरीरमा प्राकृतिक एन्टिअक्सिडेन्ट उच्च मात्रामा हुन्छ।
पेटको क्यान्सर रोक्न मद्दत गर्ने शाकाहारी आहारहरू
१. हरियो पातलो तरकारी
पालुङ्गो, मुला, कोबी, ब्रोकोली, तोरी साग, धनियाँ
- भिटामिन C, फोलेट, क्यारेनटिनोइडले क्यान्सरको कोशिकालाई रोक्छ।
२. फलफूल
सुन्तला, कागती, अम्बा, स्ट्रबेरी, तरबुजा
- सिट्रस फलमा भिटामिन C प्रशस्त हुन्छ जसले पेटको भित्तालाई सुरक्षित राख्छ।
३. सम्पूर्ण अन्न (Whole Grains)
ओट्स, गहुँ, ब्राउन राइस, मकै
- फाइबर र खनिजले पेट सफा राख्छ।
४. दाल, गेडागुडी र नट्स
चना, मसुर, राजमा, बदाम, अखरोट
- प्रोटिन र मिनरल आपूर्ति गर्ने उत्कृष्ट स्रोत।
५. मसला र जडीबुटी
अदुवा, बेसार, लसुन
- यीमा एन्टि–इन्फ्लेमेटरी गुण हुन्छ, जसले पेटमा क्यान्सर कोष बन्न दिँदैन।
शाकाहारी आहार अपनाउँदा ध्यान दिनुपर्ने कुरा
१. प्रोटिन स्रोत दाल, नट्स, टोफु, सोया उत्पादनबाट लिनुपर्छ।
२. भिटामिन B12 प्रायः मासुजन्य खानेकुरामा पाइने भएकाले सप्लिमेन्ट वा फोर्टिफाइड खाना खान सकिन्छ।
३. संतुलित आहार– केवल सलाद वा तरकारी मात्र होइन, अन्न, दाल, फलफूल सबै मिलाएर खानुपर्छ।
४. कम नुन र तेल प्रयोग गर्नुपर्छ।
जीवनशैलीका अन्य सुधारहरू
शाकाहारी आहारसँगै पेटको क्यान्सर रोक्न यी जीवनशैलीमा ध्यान दिन जरुरी छः
- धुम्रपान नगर्नु।
- मदिरा सेवन घटाउनु।
- प्रशस्त पानी पिउनु।
- नियमित व्यायाम गर्नुपर्छ।
- तनाव कम राख्न ध्यान, योग अभ्यास गर्नु।
- H. pylori संक्रमण भए समयमा उपचार गर्नु।
निष्कर्ष
पेटको क्यान्सर विश्वमै मृत्युको प्रमुख कारणमध्ये एक हो। तर राम्रो समाचार के छ भने, हामी यसलाई जीवनशैली र खानपान परिवर्तन गरेर नियन्त्रण गर्न सक्छौं।
शाकाहारी आहार (Vegetarian / Plant-Based Diet) अपनाउने व्यक्तिहरूमा पेटको क्यान्सर हुने सम्भावना ४५% सम्म कम हुने तथ्यले प्रमाणित गरेको छ कि:
- वनस्पति आधारित खाना शरीरलाई प्राकृतिक रूपमा क्यान्सरविरुद्ध लड्ने शक्ति दिन्छ।
- यसले न केवल पेटको क्यान्सर, बरु मुटु रोग, मधुमेह, मोटापा, उच्च रक्तचाप जस्ता रोग पनि घटाउँछ।
त्यसैले, स्वस्थ भविष्यका लागि आजैदेखि फलफूल, तरकारी, सम्पूर्ण अन्न, दाल, नट्स र जडीबुटीलाई आफ्नो दैनिक जीवनमा अनिवार्य रूपमा समावेश गरौँ।
.jpg)
