नेपालमा कुखुरा प्रायः सबै घरमा पालिने र खाने मासु हो। तर धेरैले कुखुराको खुट्टा खान रुचाउँदैनन् वा यसलाई खास महत्व दिन्नन्। तर, संसारका धेरै देशमा कुखुराको खुट्टा स्वादिलो मात्र होइन, स्वास्थ्यका दृष्टिले निकै लाभदायी मानिन्छ। विशेषगरी एशियाली देशहरू (चीन, फिलिपिन्स, थाइल्यान्ड), अफ्रिकी देशहरू, र लाटिन अमेरिकामा कुखुराको खुट्टा परिकार, सुप वा झोलको रूपमा अत्यन्त लोकप्रिय छ।
कुखुराको खुट्टा प्रोटिन, कोलाजेन, क्याल्सियम, म्याग्नेसियम, फस्फोरस जस्ता आवश्यक पोषणतत्वले भरिपूर्ण हुन्छ। यसलाई नियमित सेवन गर्दा छाला, हड्डी, कपाल, नङ मात्र होइन, सम्पूर्ण रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता (immune system) बलियो हुन्छ।
यस लेखमा हामीले विस्तारमा कुखुराको खुट्टा खाने १० प्रमुख स्वास्थ्य फाइदाबारे कुरा गर्नेछौं।
१. रगतको दबाब (Blood Pressure) कम गर्छ
कुखुराको खुट्टामा पाइने कोलाजेन र एमिनो एसिडले रक्तनलीलाई लोचिलो (elastic) बनाउन मद्दत गर्छ। रक्तनली सहजै फैलिन र संकुचित हुन सक्ने भएकाले उच्च रक्तचाप नियन्त्रणमा रहन्छ। साथै, यसले रक्तसञ्चार सुधार गर्छ र मुटु सम्बन्धी रोगको जोखिम घटाउँछ।
२. कपाल र नङ बलियो बनाउँछ
कुखुराको खुट्टा कोलाजेन, जिंक र प्रोटिनको राम्रो स्रोत हो। यी तत्वले कपाललाई गाढा, चम्किलो र छिटो बढ्न सहयोग गर्छन्। नङ पनि कम कमजोर हुने र छिटो नटुट्ने हुन्छ। नियमित सेवनले कपाल झर्ने समस्या कम गराउँछ।
३. तौल नियन्त्रण र मेटाबोलिजम बढाउँछ
कुखुराको खुट्टा क्यालोरीमा कम तर प्रोटिनमा धनी हुन्छ। प्रोटिन खाँदा शरीरले यसलाई पचाउन बढी ऊर्जा प्रयोग गर्ने भएकाले मेटाबोलिजम बढ्छ। यसले शरीरमा क्यालोरी जलाउने प्रक्रिया छिटो हुन्छ र तौल घटाउन मद्दत गर्छ।
अर्को कुरा, प्रोटिनयुक्त खाना खाँदा लामो समय पेट भरिएको महसुस हुन्छ, जसले बारम्बार खाने चाहना कम गर्छ। त्यसैले कुखुराको खुट्टा तौल नियन्त्रण गर्न चाहनेका लागि स्वाभाविक डाइट सप्लिमेन्ट जस्तै काम गर्छ।
४. छालालाई सुन्दर र जवान देखाउँछ
उमेरसँगै शरीरमा कोलाजेन घट्दै जान्छ, जसले छालामा डाबर, चाउरी र सुक्खापन ल्याउँछ। कुखुराको खुट्टामा पाइने कोलाजेन, इलास्टिन र हायालुरोनिक एसिड छालालाई लोचिलो, चम्किलो र ताजा बनाउँछ।
नियमित सेवनले छाला हाइड्रेट रहन्छ, चाउरी कम हुन्छ र उमेर ढिलो देखिन्छ। त्यसैले कुखुराको खुट्टा प्राकृतिक एन्टि–एजिङ्ग खाना हो।
५. रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बलियो बनाउँछ
कुखुराको खुट्टामा पाइने जिंक, म्याग्नेसियम, क्याल्सियम र कोलाजेन पेप्टाइडहरूले शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई मजबुत बनाउँछ। यसले सेतो रक्तकोशिकाको उत्पादन बढाउँछ, जसले संक्रमण र रोगसँग लड्न सजिलो हुन्छ।
त्यसैले, कुखुराको खुट्टा खाने मानिसहरूलाई सामान्य ज्वरो, खोकी, रुघाखोकीजस्ता रोग चाँडै नलाग्ने वा लागे पनि छिट्टै निको हुने सम्भावना बढ्छ।
६. हड्डी र जोर्नीलाई मजबुत बनाउँछ
कुखुराको खुट्टामा क्याल्सियम, फस्फोरस र कोलाजेन प्रचुर मात्रामा हुन्छ। यी तत्वहरूले हड्डीलाई मजबुत बनाउँछन्, जोर्नीलाई लचिलो राख्छन् र आर्थ्राइटिसजस्ता रोगको जोखिम घटाउँछन्।
विशेषगरी उमेर ढल्किँदै जाँदा हड्डी कमजोर हुने र घुँडा दुख्ने समस्या हुन्छ। यस्तो अवस्थामा कुखुराको खुट्टा सेवनले धेरै राहत दिन्छ।
७. पाचन प्रणालीलाई सुधार गर्छ
कुखुराको खुट्टा उमाल्दा निस्कने जेलाटिन पाचन स्वास्थ्यका लागि अति उपयोगी हुन्छ। जेलाटिनले खाना सजिलै पचाउन सहयोग गर्छ र आन्द्रामा लाभदायी ब्याक्टेरिया बढाउँछ।
साथै, आन्द्राको भित्तालाई मर्मत गर्ने भएकाले ‘leaky gut syndrome’, अल्सर वा अन्य पाचन समस्या भएका मानिसलाई यसले फाइदा पुर्याउँछ।
८. घाउ छिटो निको पार्छ
कोलाजेन र प्रोटिनले शरीरमा नयाँ कोषिका बनाउन सहयोग गर्छ। जसका कारण घाउ चाँडै सुक्छ र मर्मत हुन्छ। शल्यक्रिया (operation) वा चोटपटकपछि कुखुराको खुट्टाबाट बनेको सुप सेवन गर्दा निको हुने प्रक्रिया तीव्र हुन्छ।
९. सजिलो र सस्तो पोषण स्रोत
बजारमा पाइने महंगा कोलाजेन सप्लिमेन्ट, भिटामिन ट्याब्लेट वा एन्टि–एजिङ्ग क्रीमहरू भन्दा कुखुराको खुट्टा निकै सस्तो र प्राकृतिक विकल्प हो।
नेपालमा प्रायः कुखुराको मासु काट्दा खुट्टा फ्याँकिने गरिन्छ। तर वास्तवमा यो भाग नै पोषणले भरिपूर्ण हुन्छ। त्यसैले सजिलै उपलब्ध हुने कुखुराको खुट्टा खानाले कम पैसामा धेरै स्वास्थ्य लाभ लिन सकिन्छ।
१०. स्वादिलो परिकार बनाउन सकिन्छ
कुखुराको खुट्टा पोषणका कारण मात्र होइन, स्वादका कारण पनि चर्चित छ। यसलाई विभिन्न तरिकाले पकाइन्छः
- सुप वा झोल – रोगी वा कमजोर व्यक्तिका लागि निकै पोषणयुक्त
- फ्राइड कुखुराको खुट्टा – स्न्याक्सको रूपमा लोकप्रिय
- दम वा झोलमा – मसालेदार बनाएर खान सकिन्छ
- ग्रिल वा बार्बेक्यु – स्वादिलो र कुरकुरे
नेपालमै पनि धेरै ठाउँमा कुखुराको खुट्टा बार्बेक्यु, सुप वा मःमाजस्तो dish मा प्रयोग हुन थालेको छ।
सम्भावित सावधानी
कुखुराको खुट्टा धेरै फाइदाजनक भए पनि केही सावधानी आवश्यक हुन्छः
- राम्रोसँग सफा नगरेमा ब्याक्टेरिया वा फोहोर मिसिन सक्छ।
- अत्यधिक तारेको वा नुन/तेल बढी प्रयोग भएको खुट्टा स्वास्थ्यका लागि हानिकारक हुन सक्छ।
- मध्यम मात्रामा मात्र खानुपर्छ, सबै पोषण स्रोतमा सन्तुलन राख्नुपर्छ।
निष्कर्ष
कुखुराको खुट्टा सामान्यतया फाल्ने चीज होइन, बरु पोषणले भरिपूर्ण सुपरफुड हो। यसमा पाइने कोलाजेन, क्याल्सियम, म्याग्नेसियम, प्रोटिन, र अन्य खनिजहरूले शरीरलाई स्वस्थ राख्छन्।
नियमित सेवनले रगतको दबाब कम गर्छ, छाला जवान देखिन्छ, कपाल–नङ बलियो हुन्छ, तौल नियन्त्रणमा रहन्छ, हड्डी मजबुत हुन्छ र प्रतिरक्षा प्रणाली बलियो हुन्छ।
त्यसैले अबदेखि कुखुराको खुट्टा देख्दा फाल्नु हुँदैन, बरु यसलाई स्वादिलो परिकार बनाएर खानुहोस्। यसले तपाईंलाई स्वाद मात्र होइन, स्वास्थ्य र दीर्घायु दुवै दिन्छ।