फलफूललाई प्रकृतिले दिएको अमूल्य उपहार मानिन्छ। मानिसको स्वास्थ्यलाई तन्दुरुस्त राख्ने, रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउने र शरीरलाई आवश्यक भिटामिन तथा खनिज उपलब्ध गराउने प्रमुख स्रोत फलफूल नै हुन्। यस्तै स्वास्थ्य र स्वाद दुवै हिसाबले लाभदायी फल हो – नासपाती।
नासपाती (Pears) केवल रसिलो, मीठो र स्वादिष्ट मात्र होइन, यसको भित्र लुकेको पोषण तत्वले शरीरलाई असंख्य फाइदा पुर्याउँछ। लामो समयदेखि औषधीय प्रयोगमा प्रयोग हुँदै आएको नासपाती आज पनि मानिसलाई ताजगी, ऊर्जा र रोग प्रतिरोधक क्षमता दिने फलका रूपमा परिचित छ।
यस लेखमा हामीले नासपातीका १० प्रमुख स्वास्थ्य लाभहरू, यसको पोषण तत्व, सेवन गर्ने तरिका र सावधानीबारे विस्तृत रूपमा छलफल गर्नेछौं।
नासपातीको पोषण संरचना
एक मध्यम आकारको नासपाती (झण्डै १७८ ग्राम) मा निम्न पोषक तत्वहरू पाइन्छन्:
- क्यालोरी: १००
- कार्बोहाइड्रेट: २७ ग्राम
- फाइबर: ६ ग्राम (दैनिक आवश्यकता को २४%)
- प्रोटिन: १ ग्राम
- भिटामिन C: १२%
- भिटामिन K: ६%
- पोटासियम: २०६ मि.ग्रा.
- कपर (Copper): १६%
यसमा पाइने फाइबर, एन्टिअक्सिडेन्ट, भिटामिन र खनिज पदार्थ ले नासपातीलाई स्वास्थ्यका लागि बहुउपयोगी फल बनाएको छ।
१. रक्तचाप नियन्त्रण गर्छ
उच्च रक्तचाप (High Blood Pressure) आजको प्रमुख समस्या हो। नासपातीमा पाइने पोटासियम ले शरीरका नसाहरूलाई रिल्याक्स गराउँछ, रगतको प्रवाहलाई सहज बनाउँछ र सोडियमको नकारात्मक असरलाई कम गर्छ।
नियमित रूपमा नासपाती सेवन गर्दा उच्च रक्तचापको खतरा घट्छ र मुटु सम्बन्धी रोगहरूको सम्भावना पनि कम हुन्छ।
२. क्यान्सर रोकथाममा सहयोगी
नासपातीमा पाइने एन्टिअक्सिडेन्ट, फ्लाभोनोइड र फाइटो–केमिकल्स ले शरीरलाई फ्री–र्याडिकल्सको असरबाट जोगाउँछ। यी तत्वहरूले कोलोन क्यान्सर, पेटको क्यान्सर र स्तन क्यान्सरको जोखिम कम गर्ने अनुसन्धानहरूले देखाएका छन्।
त्यस्तै, नासपातीमा पाइने फाइबर ले पाचन प्रणालीलाई स्वस्थ राखेर हानिकारक पदार्थलाई शरीरबाट बाहिर निकाल्छ, जसले क्यान्सर हुने सम्भावना घटाउँछ।
३. कोलेस्ट्रोल स्तर घटाउँछ
उच्च कोलेस्ट्रोल मुटुका लागि खतरनाक हुन्छ। नासपातीमा पाइने सोल्युबल फाइबर (Pectin) ले शरीरमा रहेका खराब कोलेस्ट्रोल (LDL) लाई नियन्त्रण गर्छ।
नियमित सेवनले धमनीलाई सफा राख्छ, रक्तसञ्चारलाई सहज बनाउँछ र हृदयघात वा स्ट्रोकको जोखिम घटाउँछ।
४. पाचन प्रणालीलाई दुरुस्त राख्छ
नासपातीलाई "Digestive Fruit" पनि भनिन्छ किनकि यसमा पाइने फाइबर पाचन प्रक्रियामा अत्यन्त लाभदायी हुन्छ।
- कब्जियत रोक्छ
- आन्द्रालाई सफा राख्छ
- पेटमा हुने फुलावट कम गर्छ
यसमा पाइने सोरबिटोल नामक प्राकृतिक चिनीले हल्का ल्याक्सेटिभको काम गर्छ, जसले पखाला नभई सजिलै पेट सफा गर्न मद्दत गर्छ।
५. ऊर्जाको स्रोत
नासपातीमा पाइने ग्लुकोज र फ्रुक्टोज शरीरलाई तुरुन्त ऊर्जा प्रदान गर्छ। तर, यसमा फाइबर पनि पर्याप्त हुने भएकाले ऊर्जा लामो समयसम्म कायम रहन्छ।
कसैले खेलकुद गर्ने वा कामको कारणले धेरै ऊर्जा चाहिने अवस्थामा नासपाती उत्कृष्ट स्न्याक हुन सक्छ।
६. ज्वरो कम गर्न मद्दत गर्छ
परम्परागत औषधीय उपचारमा नासपातीलाई ज्वरो कम गर्ने प्राकृतिक उपायको रूपमा प्रयोग गरिन्छ।
यसको ८४% पानीको मात्रा ले शरीरलाई हाइड्रेटेड राख्छ र भित्रको तापलाई कम गर्छ। नासपातीको जुस पिउनाले ज्वरो भएको बेला शरीरलाई चाँडै सन्तुलित बनाउन मद्दत गर्छ।
७. रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ
नासपातीमा पाइने भिटामिन C, कपर र एन्टिअक्सिडेन्ट ले शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ।
- भिटामिन C ले श्वेत रक्तकोशिकालाई सक्रिय गर्छ।
- एन्टिअक्सिडेन्टले शरीरलाई संक्रमण र रोगबाट जोगाउँछ।
नियमित सेवनले जाडो–जुठोमा लाग्ने रुघा–खोकी, फ्लु, वा अन्य भाइरल संक्रमणबाट बचाउँछ।
८. सूजन (Inflammation) घटाउँछ
पुराना रोगजस्तै आर्थराइटिस, मधुमेह वा मुटु सम्बन्धी समस्या सूजनसँग जोडिएका हुन्छन्। नासपातीमा पाइने फ्लाभोनोइड र पोलिफेनोल्स ले सूजन घटाउँछ।
यसको नियमित सेवनले जोर्नी दुखाइ, सुन्निने समस्या र पेटको सूजनलाई कम गर्छ।
९. सास फेर्न समस्या कम गर्छ
नासपातीको अर्को विशेष फाइदा भनेको श्वासप्रश्वास प्रणालीमा पर्छ।
- फोक्सोलाई सफा राख्छ
- एलर्जी वा अस्थमाबाट हुने समस्या कम गर्छ
- सास छोटो हुने (Shortness of breath) समस्या रोक्छ
एन्टिअक्सिडेन्ट र फाइबरको संयोजनले श्वासप्रश्वासलाई सहज बनाउँछ।
१०. फाइबरको उच्च स्रोत
नासपातीलाई "High Fiber Fruit" पनि भनिन्छ।
- रक्तमा चिनीको स्तर नियन्त्रण गर्छ
- पेटलाई लामो समयभरि भोक नलाग्ने बनाउँछ
- तौल घटाउन मद्दत गर्छ
मधुमेहका बिरामीका लागि नासपाती उपयुक्त फल मानिन्छ किनभने यसले ब्लड सुगर बढाउँदैन।
थप लाभहरू
नासपातीका अन्य केही स्वास्थ्य फाइदाहरू:
- छाला स्वास्थ्य: भिटामिन C ले कोलेजन उत्पादन बढाउँछ, छाला चम्किलो र जवान देखिन्छ।
- हड्डी मजबुत: यसमा पाइने भिटामिन K र बोरोन ले हड्डीलाई बलियो बनाउँछ।
- गर्भावस्था: नासपातीमा पाइने फोलिक एसिड गर्भस्थ शिशुको विकासका लागि लाभदायी हुन्छ।
- डिटक्सिफिकेशन: शरीरलाई विषाक्त पदार्थबाट सफा गर्न मद्दत गर्छ।
नासपातीका प्रजाति
नासपातीका करिब ३,००० भन्दा बढी प्रजाति पाइन्छन्। तीमध्ये केही लोकप्रिय प्रजातिहरू:
- Bartlett Pears: रसिलो र मीठो, काँचै खान उपयुक्त।
- Bosc Pears: कडा र कुकिङ वा बेकिङमा प्रयोग हुने।
- Anjou Pears: हल्का स्वाद, हरियो र रातो दुबै रंगमा उपलब्ध।
- Asian Pears: कुरकुरा र आपल जस्तै स्वाद।
कसरी सेवन गर्ने ?
नासपातीलाई खान विभिन्न तरिकाहरू छन्:
- सिधै खान सकिन्छ।
- सलादमा मिसाएर।
- स्मूदीमा फलफूलसँग ब्लेन्ड गरेर।
- मिठाई वा केकमा बेक गरेर।
- रस बनाएर ज्वरो वा थकाइको बेला।
सावधानी
- एलर्जी हुने: केही व्यक्तिलाई नासपाती खाँदा एलर्जी हुन सक्छ।
- अति सेवन नगर्नुहोस्: धेरै खाँदा पेट फुल्ने वा पखाला हुन सक्छ।
- काँचो नासपाती नखानुहोस्: काँचो हुँदा पचाउन गाह्रो हुन्छ।
निष्कर्ष
नासपाती साधारण देखिने तर असाधारण गुण भएको फल हो। यसले रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने, क्यान्सर रोक्ने, पाचन प्रणालीलाई स्वस्थ राख्ने, रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउने र छाला तथा फोक्सोलाई तन्दुरुस्त बनाउने काम गर्छ।
यसको मीठो स्वाद र स्वास्थ्य लाभ दुवैका कारण नासपातीलाई दैनिक आहारमा समावेश गर्नु उत्तम हुन्छ।
नियमित रूपमा नासपाती खाने बानीले तपाईंलाई ऊर्जा, तन्दुरुस्ती र दीर्घायु जीवन दिन सक्छ।
.jpg)
