🦟 डेंगुको लक्षण र चरणहरू बुझ्ने तरिका

डेंगु ज्वरो एउटा मच्छरबाट सर्ने भाइरल रोग हो, जसले हरेक वर्ष संसारभर लाखौँ मानिसलाई प्रभावित गर्छ। धेरैजसो संक्रमित व्यक्तिहरूमा हल्का वा कुनै लक्षण देखिँदैन, तर केहीमा गम्भीर अवस्थासम्म पुग्न सक्छ। डेंगु कसरी शरीरमा विकसित हुन्छ भन्ने बुझ्नाले यसलाई चाँडै चिन्ने र उपचार सुरु गर्न सजिलो बनाउँछ।

---

🩸 १. इन्क्युबेशन (Incubation) चरण

संक्रमित मच्छरले टोक्दा डेंगु भाइरस शरीरभित्र प्रवेश गर्छ र बढ्न थाल्छ।
यो समयावधि, जसमा भाइरस सक्रिय हुन्छ तर लक्षण देखिँदैन, इन्क्युबेशन चरण भनिन्छ।
यो सामान्यतया ४ देखि १० दिन सम्म रहन्छ। यस अवधिमा बिरामीलाई खासै समस्या महसुस हुँदैन, तर भाइरस शरीरभित्र फैलिँदै हुन्छ।

---

🌡️ २. ज्वरो आउने (Febrile) चरण

संक्रमण भएको ५–७ दिनपछि डेंगुका लक्षण सुरु हुन्छन्।
यो चरण प्रायः एक हप्ता जति रहन्छ। यस समयमा बिरामीलाई उच्च ज्वरो (४०°C/१०४°F सम्म) आउँछ।

डेंगुको सामान्य लक्षणहरू:

• उच्च ज्वरो
• टाउको दुख्ने
• आँखामुनि दुखाइ
• मांसपेशी र जोर्नी दुख्ने
• वान्ता वा बान्ता हुने इच्छा
• गिल्टी सुन्निनु
• शरीरमा रातो दाना वा र्‍यास

सावधानीका उपायहरू:

• पर्याप्त आराम गर्नुहोस्।
• प्रशस्त पानी वा तरल पदार्थ पिउनुहोस्।
• आफैं औषधि नखानुहोस्, विशेष गरी Aspirin र Ibuprofen, किनभने यीले रगत पातलो बनाउँछन् र रक्तस्रावको जोखिम बढाउँछन्।
• लक्षण देखिँदैमा चिकित्सकसँग तुरुन्त सम्पर्क गर्नुहोस्।

---

⚠️ ३. गम्भीर चरण (Critical Phase)

धेरैजसो बिरामीहरू ज्वरो घटेपछि निको हुन्छन्, तर करिब २० जनामध्ये १ जनामा डेंगु गम्भीर चरणमा पुग्न सक्छ।
यो अवस्था प्रायः ज्वरो घटेको १–२ दिनपछि सुरु हुन्छ र २४ देखि ४८ घण्टा सम्म रहन्छ।
यो अवस्था आपतकालीन उपचार आवश्यक हुने अवस्था हो।

गम्भीर डेंगुका चेतावनी संकेतहरू:

• लगातार वान्ता हुनु
• पेटमा अत्यधिक दुखाइ
• छिटो सास चल्नु वा सास फेर्न गाह्रो हुनु
• अत्यधिक थकान वा बेचैनी
• गिजाबाट रगत आउनु
• बान्ता वा दिसामा रगत देखिनु

यी मध्ये कुनै पनि लक्षण देखिएमा तुरुन्त अस्पताल जानुहोस्। ढिलाइले ज्यानलाई खतरा हुन सक्छ।

जोखिम बढी हुने समूह:

• साना बालबालिका
• पहिले डेंगु भइसकेका व्यक्ति

---

🌿 ४. निको हुने (Recovery) चरण

यो अन्तिम चरण हो, जसमा शरीर बिस्तारै निको हुँदै जान्छ।
ज्वरो हराउँछ, र शरीरमा ऊर्जा फर्किन्छ।
र्‍यासहरू विस्तारै हराउँछन् र खाना खाने इच्छा पुनः बढ्न थाल्छ।
पूरा निको हुनका लागि पर्याप्त विश्राम र पानी पिउनु अत्यावश्यक हुन्छ।

---

👩‍🦱 नताशाको अनुभव

नताशा डेंगुबाट प्रभावित हजारौँमध्ये एक हुन्। उनले आफ्नो अनुभव यसरी बताइन्:

“मलाई सुरुमा ज्वरो र थकान भयो। केही दिनपछि ज्वरो घट्यो तर वान्ता, चिसो महसुस हुने र शरीरमा दाना देखा परे। त्यसपछि मैले क्लिनिक गएँ, परीक्षण गराएँ र डेंगु भएको पत्ता लाग्यो।”

उनको अनुभवले देखाउँछ कि डेंगुका लक्षणहरू समयसँगै परिवर्तन हुन्छन् र परीक्षण आवश्यक हुन्छ।

---

🛡️ ५. रोकथाम नै उपचार हो

हाल डेंगुको कुनै निश्चित औषधि छैन। त्यसैले रोकथाम नै सबैभन्दा राम्रो उपाय हो।

डेंगु रोकथामका उपायहरू:

• मच्छरबाट बच्न repellent र लामो कपडा प्रयोग गर्नुहोस्।
• वरिपरि पानी जम्मा हुन नदिनुहोस्।
• राति सुत्दा mosquito net प्रयोग गर्नुहोस्।
• मच्छर नियन्त्रणका सामुदायिक अभियानमा सहयोग गर्नुहोस्।

---

🌏 निष्कर्ष

डेंगु ज्वरो शरीरमा विभिन्न चरणहरूमा विकसित हुन्छ — इन्क्युबेशनदेखि लिएर रिकभरीसम्म।
धेरैजसो मानिसहरू हल्का लक्षणसहित निको हुन्छन्, तर गम्भीर डेंगु खतरनाक हुन सक्छ।
लक्षणहरू चाँडै चिन्ने, पर्याप्त पानी पिउने, औषधि आफैं नखाने र रोकथाममा ध्यान दिने नै सुरक्षा को कुन्जी हो।